Szkoły podstawowe w Polsce są zobowiązane do przygotowywania dokumentacji dotyczącej sposobu oceniania osiągnięć uczniów. Zazwyczaj taki dokument nazywany jest Przedmiotowym Systemem Oceniania. W takim dokumencie występują dokładne kryteria, którymi powinien kierować się nauczyciel podczas oceniania uczniów, wagi poszczególnych osiągnięć i prac ucznia oraz spisy tego, co uczeń powinien umieć. W znacznej większości takich dokumenty wyszczególnia się pojedyncze przedmioty oraz dziedziny tych przedmiotów, które posiadają własne kryteria oceniania. Nie inaczej jest z dyktandami.
W przypadku klasycznych sprawdzianów w szkołach stosowana jest punktacja i ocenianie na podstawie uzyskanych przez ucznia procentowego wyniku. Napisanie sprawdzianu na 100% zawsze powoduje przyznanie oceny „6”, natomiast w większości szkół uzyskanie 30% pozwala na uzyskanie oceny dopuszczającej (jest to zazwyczaj najniższy próg). W przypadku dyktand wymagania są zdecydowanie wyższe – tutaj szkoły stosują inne kryterium niż procentowe – a mianowicie przy wystawianiu ocen uwzględniana jest liczba popełnionych błędów w trakcie pisania dyktanda.
Część z szkół stosuje bardzo prosty przelicznik ilości błędów na ocenę:
- 0 błędów – celujący
- 1 błąd – bardzo dobry
- 2 błędy – dobry
- 3-4 błędy – dostateczny
- 5-6 błędów – dopuszczający
- powyżej 6 błędów – niedostateczny
Niektóry z tych szkół rozszerzają przelicznik o oceny cząstkowe:
- 0 błędów – celujący
- 1 błąd – bardzo dobry +
- 2 błędy – bardzo dobry
- 3 błędy – dobry +
- 4 błędy – dobry
- 5 błędów – dostateczny +
- 6 błędów – dostateczny
- 7 błędów – dopuszczający +
- 8 błędów – dopuszczający
- 9 błędów i więcej błędów – niedostateczny
Spotykane jest również rozwiązanie, gdzie poszczególne błędy są podzielone na rzędy i zazwyczaj wygląda to tak:
- Błędy zasadnicze (błędy w zakresie pisowni u/ó, rz/ż, ch/h, „nie” z czasownikami, przymiotnikami i rzeczownikami, pisownia małą i wielką literą)
- Błędy drugorzędne (pozostałe błędy poza interpunkcyjnymi)
- Błędy interpunkcyjne
W przypadku stosowania stopniowania błędów stosuje się poniższe przeliczniki wagi błędów:
1 błąd zasadniczy = 3 błędom drugorzędnym
1 błąd zasadniczy = 3 błędom interpunkcyjnym
Nauczyciele, po sprawdzeniu dyktanda konwertują ilość błędów drugorzędnych i interpunkcyjnych na odpowiadające im ilości błędów zasadniczych, a następnie stosują wyżej wymienione kryteria oceniania dyktand.
Czy takie systemy oceniania dyktand są sprawiedliwe? Wyżej wymienione systemy oceniania dyktand opierają się tylko na ilości błędów, nie uwzględniając w żaden sposób długości dyktanda, jego trudności czy nawet zasad, których dotyczy. Porównując to z standardowym sposobami oceniania sprawdzianów (procentowo) można zauważyć, że wymagania przy dyktandach są znacząco większe – przy krótkim dyktandzie, w których sprawdzane są zasady ortografii w 20 miejscach popełnienie 6 błędów daje procentowo wynik 70%, gdzie przy standardowym ocenianiu uczeń dostałby ocenę dobrą, a według pierwszego systemu opisanego powyżej dostanie ocenę niedostateczną. W przypadku dłuższych dyktand ta dysproporcja tylko znacząco się powiększa – i może się zdarzać tak, że napisanie dyktanda na 90% będzie dawało ocenę niedostateczną. Tutaj jednak należy wspomnieć, że zazwyczaj nauczyciele pozwalają dość łatwo poprawić taką ocenę – przepisując, już w całości poprawnie, dyktando do zeszytu.
W naszej aplikacji dyktanda.online do ćwiczenia dyktand nie stosujemy takich praktyk. Aplikację przygotowaliśmy w taki sposób, aby zachęcać dziecko do dalszych ćwiczeń i nie oceniania, a wspierania w jego działaniach. Wyświetlana jest liczba popełnionych błędów jak i prawidłowych odpowiedzi oraz dajemy dziecku wskazówki, co i jak powinno jeszcze poćwiczyć lub w czym jest bardzo dobre. Zostało naukowo udowodnione, że dzieci chętniej się uczą, gdy nie ocenia się złych wyników ich działań, a docenia starania i zachęca do dalszego ćwiczenia.
